Istaknute ličnosti iz naše prošlosti
Priredio: Slavko Vejinović
PROTA JOVAN ŠORAK
Čitajući obimno delo Znameniti Srbi XiX veka, pisca-urednika, profesora Andre Gavrilovića, koje je u tri toma objavila Nakladai štampa Srpske Štamparije (Deon.Društvo) u Zagrebu 1901-1904 godine, susreo sam se, po ko zna koji put, sa plejadom znanih i manje znanih ličnosti iz naše prošlosti.
U sva tri toma ove vredne knjige objavljene su sažete biografije , sa fotografijama, 216 istaknutih ličnosti, koje su ostavile vidan trag svoje aktivnosti u srpskoj istoriji XIX veka.
Iz te plejade znamenitih ljudi, pažnju mi je privukao lik Jovana Šorka, poznatog i zaslužnog paroha i prote koji je svojim časnim i srpskim radom, kako stoji u pomenutoj knjizi, zadužio svoje potomke i zaslužno nosio nadimak Đedo.
Jovan Šorak rodio se novembra meseca 1821 godine, u Petrovom selu u Lici. Tadašnju državnu nemačku školu završio je u Korenici, gde je jedno vreme obavljao i dužnost drugog učitelja. U jesen, 1838 godine, na inicijativu i navaljivanje graničarskog kapetana, preuzeo je upražnjeno mesto učitelja u svom rodnom Petrovom selu, gde je proveo punih pet godina. Nakon toga, 1843 godine, odlazi u Plaški, gde je mučeći se i gladujući izučio bogosloviju. 1845 godine.
Već sledeće, 1846 godine, na Lazarevu Subotu rukopoložen je za ipođakona, a na Uskrs za đakona. Nakon toga, episkop Jevđenije postavlja ga za svog ceremonijara đakonskog. a zatim biva rukopoložen za sveštenika. Za novu 1848 godinu u malom Ličkom mestu, Buniću, otpočeo je sa svojim svešteničkim zanimanjem. Te iste godine, bio je određen za vojnog sveštenika i zatim dve i po godine proveo je sa vojskom u Italiji. Isto toliko vremena proveo je sa vojskom u Češkoj, Moravskoj i Beču sa okolinom. U češkoj je upoznao i sprijateljio se sa znamenitim Šafarikom i drugim istaknutim pojedincima toga doba (Palackim, Hankom, Rigerom i drugima). Da bi bio bliže svojoj kući postao je sadilovački paroh.
"Početkom 1863 godine, kada je Luka Vukalović vojštio na Osmanlije i kad se bosanski Srbi Muhamedanci pobuniše protiv sultanovih nizama......" , mnogi ugledni Srbi rodoljubi dospeše tamnice i zatvora, a među njima našao se i Jovan Šorak. Bio je optužen da je iz srpskih krajeva slao momčad u pomoć Srbiji i Crnoj Gori protiv Turaka. Jedno vreme boravi u istražnom zatvoru u ogulinu, a zatim u Karlovcu i Zagrebu. Osuđen je na tri godine tamnice. Nakon izlaska iz zatvora, Vladika Lukijan Nikolajević primio ga je za paroha Srpske opštine na Rijeci - Fijumi - koja je tada potrebovala valjana rodoljublja.
Prelaskom u Rijeku, započinje druga epoha u životu Jovana Šorka. Neumornim radom, požrtvovanjem, neobičnim poštenjem i uzornim svešteničkim životom, Jovan Šorak je stekao veliko poštovanje u svemu Srpstvu, a naročito među riječkom Srbadijom - obeju vera. I pravoslavci i Rimokatolici Srbi (pa i Hrvati) nadmetali su se kako bi svome Đ e d u ukazali što više zahvalnosti i poštovanja. To su naročito pokazali 1892 godine, kada su svečano proslavili dvadesetpetogodišnjicu protinog službovanja u Rijeci, gde je u međuvremenu proizveden i za protopopa.
Mnogo je dobrih dela koje je Jovan Šorak činio za života.
Redovno je pomagao siromašne ljude i ostavio legat od pet hiljada forinti u korist Srpske školske omladine.
Posebno je bilo zapaženo njegovo odvažno delovanje kao Srbina-političara. Od 1884 pa do 1887 godine bio je narodni poslanik na zemaljskom saboru u Zagrebu. Naročito je radio na tome da se osnuje samostalna Srpska stranka i samostalni Srpski klub. U tome tada nije uspeo među svojim poslaničkim saradnicima i prijateljima, ali su njegove misli i ideje kasnije našle sledbenike i izvođače.
Prota Jovan Šorak umro je 21 marta 1894 godine i kako je zapisao Andra Gavrilović, ostavivši za sobom uspomenu dobra Srbina i korisna radnika
